You are reading tafsir of 17 ayahs: 70:19
to 70:35.
إِنَّ الْإِنسَانَ خُلِقَ هَلُوعًا هر آينه آدمي را حريص و ناشکيبا آفريده اند إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعًا چون شري بدو رسد بيقراري کند وَإِذَا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنُوعًا و چون مالي به دستش افتد بخل مي ورزد إِلَّا الْمُصَلِّينَ مگر نماز گزارندگان : الَّذِينَ هُمْ عَلَى صَلَاتِهِمْ دَائِمُونَ آنان که به نماز مداومت مي ورزند ، وَالَّذِينَ فِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَّعْلُومٌ و، آنان که در اموالشان حقي است معين ، لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ براي گدا و محروم وَالَّذِينَ يُصَدِّقُونَ بِيَوْمِ الدِّينِ و کساني که روز قيامت را تصديق مي کنند ، وَالَّذِينَ هُم مِّنْ عَذَابِ رَبِّهِم مُّشْفِقُونَ و کساني که از عذاب پروردگارشان ترسانند ، إِنَّ عَذَابَ رَبِّهِمْ غَيْرُ مَأْمُونٍ که از عذاب پروردگارشان در امان نتوانند بود ، وَالَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ و کساني که شرمگاه خويش نگه مي دارند ، إِلَّا عَلَى أَزْوَاجِهِمْ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَيْرُ مَلُومِينَ مگر براي همسرانشان يا کنيزانشان ، که در اين حال ملامتي بر آنها نيست فَمَنِ ابْتَغَى وَرَاء ذَلِكَ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْعَادُونَ و آنان که جز اين را بطلبند ، متجاوزان هستند وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ و کساني که امانتها و، عهدهاي خود را رعايت مي کنند ، وَالَّذِينَ هُم بِشَهَادَاتِهِمْ قَائِمُونَ و کساني که شهادت خويش به حق ادا مي کنند ، وَالَّذِينَ هُمْ عَلَى صَلَاتِهِمْ يُحَافِظُونَ و کساني که بر نمازهاشان مواظبت دارند ، أُوْلَئِكَ فِي جَنَّاتٍ مُّكْرَمُونَ اينان در بهشت ، گرامي هستند.
(19 - 21) در اینجا طبیعت و صفت آدمی بیان شده که کم طاقت و ناشکیبا است. ناشکیبایی انسان را این گونه تفسیر کرد و فرمود: (﴿إِذَا مَسَّهُ ٱلشَّرُّ جَزُوعٗا﴾) اگر به انسان بلایی از قبیل: فقر یا بیماری برسد، یا چیزی دوست داشتنی از قبیل: مال یا خانواده یا فرزندی را از دست دهد، شکیبایی نمی‌ورزد، و به تقدیر الهی راضی نمی‌شود، بلکه بی‌تابی و بی‌صبری می‌کند. (﴿وَإِذَا مَسَّهُ ٱلۡخَيۡرُ مَنُوعًا﴾) و هرگاه نیکی و آسایشی به او برسد، بخیل می‌شود؛ و از آنچه که خداوند به او داده است نمی‌بخشد، و شکر خدا را به خاطر نعمت‌ها و احسانش به جای نمی‌آورد. پس انسان به هنگام زیانمندی و بلا بی‌تابی و بی‌قراری می‌کند، و در حالت خوشی و آسایش بخل می‌ورزد.
(22 - 23) (﴿إِلَّا ٱلۡمُصَلِّينَ﴾) مگر نمازگزارانی که دارای این صفات باشند. آنها هرگاه خیر و خوبی بدیشان برسد، خدا را سپاس می‌گزارند و از نعمت‌هایی که خداوند به آنها ارزانی کرده است انفاق می‌کنند. و هرگاه بدی به آنها برسد، صبر می‌کنند و به پاداش الهی چشم می‌دوزند. در توصیف نمازگزاران فرمود: (﴿ٱلَّذِينَ هُمۡ عَلَىٰ صَلَاتِهِمۡ دَآئِمُونَ﴾) کسانی که نمازهایشان را در اول وقت و همراه با شرایط و ارکان آن می‌خوانند، و همیشه به این پایبند هستند. و مانند کسی نیستند که نماز نمی‌خواند یا زمانی نماز می‌خواند و زمانی دیگر نماز نمی‌خواند، یا به صورت ناقص نماز را انجام می‌دهد.
(24 - 25) (﴿وَٱلَّذِينَ فِيٓ أَمۡوَٰلِهِمۡ حَقّٞ مَّعۡلُومٞ﴾) و کسانی که در مال‌هایشان سهم مشخصی از زکات و صدقه قرار داده‌اند. ((لِّلسَّآئِلِ وَٱلۡمَحۡرُومِ﴾) برای کسی که گدایی می‌کند، و برای کسی که چیزی ندارد ولی از مردم طلب نمی‌کند و کسی نمی‌داند که او فقیر است، و به این افراد می‌دهند.
(26) (﴿وَٱلَّذِينَ يُصَدِّقُونَ بِيَوۡمِ ٱلدِّينِ﴾) و کسانی که به جزا و زنده شدن پس از مرگ که خدا و پیامبران به آمدن آن خبر داده‌اند ایمان می‌آورند، و به آن یقین دارند، و خود را برای قیامت آماده می‌کنند و برای آن می‌کوشند. و از تصدیق روز جزا، تصدیق پیامبران و کتاب‌هایی را که آورده‌اند لازم می‌آید.
(27 - 28) (﴿وَٱلَّذِينَ هُم مِّنۡ عَذَابِ رَبِّهِم مُّشۡفِقُونَ﴾) و کسانی که از عذاب پروردگارشان بیمناک و ترسناک‌اند، پس بدین خاطر همۀ چیزهایی را که آنان را به عذاب خدا نزدیک می‌کند رها می‌کنند. (﴿إِنَّ عَذَابَ رَبِّهِمۡ غَيۡرُ مَأۡمُونٖ﴾) همانا عذاب پروردگارشان، همان عذابی است که از آن باید ترسید و پرهیز کرد.
(29 - 31) (﴿وَٱلَّذِينَ هُمۡ لِفُرُوجِهِمۡ حَٰفِظُونَ﴾) و کسانی که شرمگاه‌های خود را پاک نگاه می‌دارند، و آن را در جای حرامی چون زنا یا لواط یا آمیزش با زن به هنگام عادت ماهانه یا آمیزش از راه پشت با همسر به کار نمی‌برند. نیز شرمگاه‌های خود را از این حفاظت می‌کنند که کسی به آن نگاه کند یا آن را دست بزند که برایش جایز نیست، و نیز وسیله‌های حرامی را که انگیزه انجام کار زشت می‌شود رها می‌کنند و از آن دوری می‌گزینند. (﴿إِلَّا عَلَىٰٓ أَزۡوَٰجِهِمۡ أَوۡ مَا مَلَكَتۡ أَيۡمَٰنُهُمۡ فَإِنَّهُمۡ غَيۡرُ مَلُومِينَ﴾) مگر بر زنان و کنیزان خود که در این صورت آنها به خاطر آمیزش و همخوابی با آنان از محلی که جایگاه حاصلخیزی و کشت و زرع است مورد سرزنش قرار نمی‌گیرند. (﴿فَمَنِ ٱبۡتَغَىٰ وَرَآءَ ذَٰلِكَ﴾) و هرکس که به غیر از زن و کنیزش دنبال چیزی دیگر برود، (﴿فَأُوۡلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡعَادُونَ﴾) چنین کسانی از آنچه خداوند حلال نموده تجاوز کرده، و به آنچه که حرام کرده است روی آورده‌اند. این آیه، بر حرام بودن نکاح موقت دلالت می‌نماید؛ چون زنی که به صورت موقت نکاح می‌شود نه همسر است و نه کنیز.
(32) (﴿وَٱلَّذِينَ هُمۡ لِأَمَٰنَٰتِهِمۡ وَعَهۡدِهِمۡ رَٰعُونَ﴾) و کسانی که برای وفای به عهدهای خود و ادای امانت‌هایشان می‌کوشند. و این همۀ امانت‌هایی را شامل می‌شود که میان بنده و پروردگارش می‌باشد مانند تکلیف‌های پنهانی که کسی جز خدا نمی‌داند. نیز اموال و رازهایی را که بندگان به صورت امانت به یکدیگر می‌سپارند در بر می‌گیرد. همچنین شامل عهدی است که با خدا یا با خلق بسته می‌شود. عهد و پیمان چیزی است که بنده از آن پرسیده می‌شود که آیا به آن وفادار بوده یا عهدشکنی و خیانت کرده است؟
(33) (﴿وَٱلَّذِينَ هُم بِشَهَٰدَٰتِهِمۡ قَآئِمُونَ﴾) و کسانی که امانتها و عهدهایشان را رعایت می‌کنند؛ یعنی فقط به چیزی گواهی می‌دهند که آن را می‌دانند، بدون اینکه گواهی را کم و کاست ارائه کنند، یا آن را بپوشانند، و در ادای شهادت، رعایت هیچ خویشاوند و دوستی را نمی‌کنند، و هدفشان از دادن گواهی جلب رضایت خداست. خداوند متعال می‌فرماید:﴿وَأَقِيمُواۡ ٱلشَّهَٰدَةَ لِلَّهِ﴾ و گواهی را برای خدا بدهید. ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواۡ كُونُواۡ قَوَّٰمِينَ بِٱلۡقِسۡطِ شُهَدَآءَ لِلَّهِ وَلَوۡ عَلَىٰٓ أَنفُسِكُمۡ أَوِ ٱلۡوَٰلِدَيۡنِ وَٱلۡأَقۡرَبِينَ﴾ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! به داد قیام کنید، و برای خداوند شهادت دهید، هرچند که به زیان خودتان یا پدر و مادر و یا خویشاوندان باشد.
(34) (﴿وَٱلَّذِينَ هُمۡ عَلَىٰ صَلَاتِهِمۡ يُحَافِظُونَ﴾) آنها با مداومت بر نمازهایشان، آنها را به بهترین و کامل‌ترین صورت می‌خوانند.
(35) (﴿أُوۡلَٰٓئِكَ﴾) اینان که دارای چنین صفاتی هستند، (﴿فِي جَنَّٰتٖ مُّكۡرَمُونَ﴾) خداوند گرامی‌شان داشته، و از نعمت‌های پایدار بهشت آنچه که دلشان می‌خواهد و چشم‌ها از دیدن آن لذّت می‌برند بهره‌مندشان کرده است، و آنان در بهشت جاودانه‌اند. خلاصۀ مطلب اینکه خداوند سعادتمندان و اهل خیر را با این صفات کامل و اخلاق و رفتار پسندیده از قبیل: انجام عبادت‌های بدنی مانند نماز و مواظبت بر آن، و اعمال قلبی مانند ترس از خداوند که خواستگاه هر کار خوبی است، و عبادات مالی، و عقاید مفید و بهترین رفتار با خدا و بندگان توصیف کرده است. آنان با مردم به عدل و انصاف رفتار می‌نمایند، و حقوق و امانت‌هایشان را ضایع نمی‌کنند و کاملاً پاکدامن هستند.